Không quá nổi tiếng trên bản đồ du lịch, thế nhưng Lăng Vạn Vạn Huế lại là một trong những lăng tẩm đặc biệt nhất ở xứ Huế bởi địa thế phong thủy và kiến trúc độc đáo. Đây là một trong những lăng mộ Hoàng Tộc triều Nguyễn hiếm hoi đặt ở đồng bằng thay vì trên các ngọn đồi núi, kết hợp với đó là những họa tiết trang trí mang đậm dấu ấn nghệ thuật của triều Nguyễn, góp phần tạo nên một vẻ đẹp ấn tượng, trầm mặc mà độc đáo. Lăng Vạn Vạn hiện tại đã trở thành điểm đến thú vị, thu hút cả du khách và những nhà nghiên cứu lịch sử, đồng thời cũng là một trong những lăng tẩm độc đáo góp phần tạo nên bức tranh sinh động của các công trình di sản ở Huế.
Giới thiệu về Lăng Vạn Vạn Huế
Lăng Vạn Vạn Huế nằm ở xứ Cù Bạc, thuộc làng An Cựu Tây, tổng An Cựu của huyện Hương Thủy, phủ Thừa Thiên xưa nay lăng nằm ở số 10, đường Trần Thanh Mại, phường An Đông của thành phố Huế, chỉ cách Đại Nội hơn 5 km theo hướng Đông Nam.
Lăng Vạn Vạn còn được người ta gọi là Lăng Tiên Cung hay Tư Thông Lăng (tên chính thức). Cái tên dân gian thường được biết tới nhiều nhất là Lăng Vạn Vạn, một trong những lăng mộ dành cho Hoàng hậu có quy mô và kiến trúc ấn tượng bậc nhất ở xứ Huế.
Lăng Vạn Vạn là khu lăng mộ của Đức Tiên Cung, mẹ của vua Bảo Đại. Ảnh: VOV
Đây chính là lăng mộ của Hựu Thiên Thuần Hoàng Hậu Dương Thị Thục (1868 – 1944), sử sách vẫn gọi là Bà Tiên Cung. Bà Hoàng Dương Thị Thục sinh năm 1868 và mất năm 1944. Bà chính là người vợ thứ hai của Hoàng đế Đồng Khánh của triều nhà Nguyễn. Bà có hai người con trai: con cả là Nguyễn Phúc Tuấn (tức Bửu Đảo) và con thứ là Nguyễn Phúc Bửu Cát. Người con trai cả của bà, Nguyễn Phúc Tuấn, chính là Vua Khải Định (1885–1925), vị vua thứ 12 của triều đại nhà Nguyễn. Bà còn là bà nội của Vua Bảo Đại (vị vua cuối cùng của triều Nguyễn), và được an táng tại đây vào năm 1944.
Cái tên Lăng Vạn Vạn cũng là một trong những điều khá đặc biệt. Vào thời kỳ đó, người ta cho rằng khoảng đất được chọn để xây lăng dành cho cha hoặc mẹ của nhà vua phải là “Vạn Vạn Niên Cát Cục” hoặc “Vạn Vạn Niên Cát Địa”. Tên gọi này xuất phát từ thông lệ lăng cho Mẹ Vua (Hoàng Thái Hậu) phải là “Vạn Vạn Niên Cát Địa”. Cũng vì tên gọi ấy mà một xóm nằm ở ven sông An Cựu, gần với lăng này, cũng được gọi tên là Xóm Vạn Vạn.
Lăng Vạn Vạn Huế được xây dựng từ chất liệu là xi măng cốt thép, một vật liệu tương đối hiện đại so với thời kỳ đó, kết hợp cùng với đó là những đường nét kiến trúc và họa tiết trang trí công phu, tinh xảo, tạo nên một vẻ đẹp rất khác biệt so với các lăng tẩm truyền thống khác cùng thời kỳ.
Khu lăng mộ đã được công nhận là Di tích cấp Quốc gia. Ảnh: Nguyễn Quốc Tuấn
Trải qua nhiều biến thiên của thời cuộc, thì Lăng Vạn Vạn Huế hiện tại vẫn giữ được vẻ đẹp kiến trúc ấn tượng. Cũng chính vì những giá trị to lớn về kiến trúc và văn hóa lịch sử, tháng 12 năm 2006, Lăng Vạn Vạn đã chính thức được Bộ Văn hóa Thông tin khi đó xếp hạng là Di tích Kiến trúc Nghệ thuật Cấp Quốc gia. Mặc dù từng có thời kỳ bị lãng quên và rơi vào hoang phế sau năm 1945, nhưng từ cuối năm 2002, Lăng đã bắt đầu được Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế quan tâm, chăm sóc và bảo vệ.
| >>Xem thêm: Mê hoặc các công trình kiến trúc Pháp ở Huế cổ kính và ấn tượng |
Hướng Dẫn Đến Lăng Vạn Vạn Ở Huế
Xuất phát từ trung tâm thành phố, để đến Lăng Vạn Vạn Huế, du khách chỉ mất khoảng hơn 10 phút đi bằng xe máy với cung đường trên 5 km. Theo đó, lấy điểm xuất phát từ đường Lê Duẩn, bạn có thể đi với lộ trình qua cầu Phú Xuân, tiếp tục di chuyển tới đường Hà Nội và đi thẳng đến ngõ 6 của tòa nhà Vincom Huế. Đi theo đường Hùng Vương qua cầu An Cựu, rồi di chuyển theo đường An Dương Vương, di chuyển thêm khoảng 400 m nữa thì rẽ trái để vào Kiệt 93 đường An Dương Vương và đi theo trục đường này đến đường Trần Thanh Mại. Tiếp tục đi đến số 10 đường Trần Thanh Mại là sẽ đến Lăng Vạn Vạn Huế.
Từ trung tâm Huế để đến lăng Vạn Vạn chỉ mất khoảng 10 phút. Ảnh: Thái Sơn Trần
Lăng Vạn Vạn Huế Và Kiến Trúc Độc Đáo
Nhắc đến Lăng Vạn Vạn Huế, yếu tố đầu tiên khiến người ta cảm thấy bất ngờ đó chính là thay vì nằm ở các vùng đồi núi, thì lăng lại tọa lạc giữa một vùng đồng bằng, một điều tương đối hiếm thấy. Theo các chuyên gia, thì vị trí của Lăng Vạn Vạn Huế có liên quan đến một quan niệm phong thủy từ lâu đời. Dù nằm cách trung tâm của Kinh thành Huế không quá xa, nhưng vị trí của Lăng Vạn Vạn lại tọa lạc ở nơi tương đối hẻo lánh và không nhiều người biết tới. Sự lựa chọn vị trí xây dựng lăng mộ này tương đối khác biệt so với những lăng tẩm của các đế và hậu của triều đại nhà Nguyễn.
Vị trí của lăng nằm giữa một vùng đồng bằng. Ảnh: ST
Khuôn viên và địa thế phong thuỷ
Khuôn viên của Lăng Vạn Vạn tọa lạc trọn vẹn trên một dải đất nằm ở khu An Đông, được đặt theo thế “Tọa Sơn Hướng Thủy” hay “Tả Thanh Long Hữu Bạch Hổ”, “ Tiền Chu Tước Hậu Huyền Vũ”. Khu vực này còn được gọi là xứ Cù Bạc, theo truyền ngôn là nơi “cát địa” có sẵn vị trí nếu chọn làm huyệt mộ thì con cháu đời đời xênh xang công hầu khanh tướng. Không gian của khu lăng mộ lại chạy theo trục Tây Bắc – Đông Nam. Tổng diện tích đất quan phòng dành cho khu lăng mộ này là gần 6 héc-ta. Nếu như so với các lăng tẩm với kiến trúc cùng thời, thì Lăng Vạn Vạn Huế lại có ấn tượng đặc biệt về độ công phu, tinh xảo.
Lăng tẩm này dựa vào Núi Ngự Bình ở phía sau. Ở phía trước lại có một dòng nước chảy qua chính là Tiền Chu Tước, thường được người dân địa phương gọi là cái Hói, tức khởi nguồn từ Cận Sơn chảy qua Cống Bạc tựu về dòng An Cựu.
Ở phía trước của Lăng Vạn Vạn Huế có xây bình phong kiểu cuốn thư rất lớn, có vai trò làm án sơn. Hai bên là hai trụ biểu với kích thước rất lớn, tạo cảm giác bề thế. Ở hai bên sân trước có an trí hệ thống Giã Sơn được làm bằng đá, tượng trưng cho Tả Thanh Long Hữu Bạch Hổ. Ở khu vực phía sau Bình Phong Lăng Vạn Vạn, có một hồ nước hình chữ nhật khoảng 650m2, hồ này tượng trưng cho Nội Minh Đường của lăng mộ.
Hồ nước phía sau là nội minh đường của lăng. Ảnh: Bình Võ
| >>Xem thêm: Kinh nghiệm du lịch Huế 1 ngày vẫn ăn chơi bằng hết đất Cố đô |
Huyền Cung và những nét độc đáo
Lăng Vạn Vạn Huế có nguyên tắc thiết kế tương đồng với hệ thống phong thủy cổ xưa, đó là mặc dù nằm ở vùng đồng bằng nhưng vẫn được xây dựng trên một gò đất cao khoảng 4 m, được gọi là Huyền Cung.
Mặt bằng của huyền cung dạng chữ nhật diện tích khoảng 400m, ở xung quanh Huyền Cung là hai vòng thành đồ sộ bao bọc với vòng trong cao 3m, dày 0,6m, vòng ngoài cao 4,5 m, dày 0,76 m được xây bằng chất liệu gạch vồ và vữa xi măng. Tại góc của các vòng thành đều được làm bổ trụ và khắc hình hoa sen.
Khi đi vào Huyền Cung, sẽ đi qua một cửa được xây duy nhất ở mặt tiền, người ta gọi là Bửu Thành Môn. Cửa này chỉ chừa một lối đi dạng hình vòm, phía trên có xây hai tầng mái giả. Nếu như đi từ khu vực nội hồ thì cần phải đi qua 3 tầng sân cao mới có thể đến được Huyền Cung.
Cửa Minh Đường vào Huyền Cung. Ảnh: ST
Khi đi qua khu vực Bửu Thành là bức bình phong hình cuốn thư, được xây và trang trí họa tiết tương đối mềm mại với Bát Bửu Tứ Thời hay chữ Vạn Thọ cách điệu. Mặt sau của Bửu Thành là hình tượng song phụng vờn mây.
Tiếp nối với khu vực Bửu Thành là lối đi vào trong Huyền Cung với bề rộng khoảng 2m. Ở chính giữa Huyền Cung là một ngôi mộ đá được thiết kế như một ngôi nhà nhỏ trên một bậc cấp, ngôi mộ này còn được gọi là Thạch Thất. Bốn góc đều có lan can bổ trụ được khắc hình hoa sen với 8 cặp quả bao gồm: mãng cầu, đào tiên, xoài, lựu. Ở khu vực bờ quyết có hình tượng Phụng bay trong mây, miệng ngậm cổ đồ thư kiếm. Khu vực hai bên trái phải cũng có trang trí những đôi Phụng bay, đầu quay về chầu lưỡng nghi ở chính giữa.
Hoạ tiết ở các bờ mái và bờ quyết rất tinh xảo. Ảnh: ST
Một điều khá thú vị là ở đây người ta thường dùng con số 8 cho các họa tiết trang trí. Đây cũng là một bí ẩn khá đặc biệt, theo đó, người ta cho rằng tám cặp quả hay tám mặt trụ đều là biểu tượng cho sự may mắn và mang ngụ ý là che chở, bảo vệ để bà hoàng được yên giấc ngàn thu. Không chỉ có vậy, ở nơi mà huyệt tụ khí thiêng như Lăng Vạn Vạn Huế thì cũng sẽ phát phần âm đức để hậu thế có thể thụ hưởng.
Ngôi mộ đá nằm ở chính giữa của Huyền Cung. Ảnh: The Hue of Hue
Cuối khu vực sân của Huyền Cung có một bức bình phong cũng được làm theo kiểu hình cuốn thư và ở khu vực chính giữa được trang trí chữ Thọ cách điệu ở giữa với bốn con dơi ở bốn góc, thể hiện ý nghĩa Ngũ Phúc.
Huyền Cung (Thạch Thất) của Lăng Vạn Vạn Huế so với Huyền cung của các lăng “đế”, “hậu” khác của triều đại nhà Nguyễn như Gia Long, Thừa Thiên Hoàng hậu hay Vua Tự Đức, Vua Đồng Khánh, Bà Thánh Cung, thì dường như Huyền cung của Lăng Bà Tiên Cung lại có điểm nhấn đặc biệt nhất cả về những đường nét trang trí lẫn cấu trúc. Cũng chính bởi thế mà Lăng Vạn Vạn Huế không chỉ đơn thuần là một nơi an nghỉ của bậc mẫu nghi thiên hạ với những ý nghĩa đặc biệt là nơi ủ ấm mạch khí trong vùng đất thiêng, che chở phúc lành cho hậu thế muôn đời, mà còn là một công trình kiến trúc có giá trị lịch sử, nghệ thuật vô cùng độc đáo.
| >>Xem thêm: Gợi ý chùm tour du lịch Huế giá tốt |
Nếu như yêu thích khám phá các công trình kiến trúc độc đáo của triều đại nhà Nguyễn và muốn hiểu hơn về Bà Tiên Cung, thì Lăng Vạn Vạn Huế sẽ là một trong những điểm đến thú vị mà bạn chớ nên bỏ lỡ khi có dịp đến với Cố Đô.
Nguyệt Cát (Tổng hợp) – luhanhvietnam.com.vn
Ảnh: Internet